Không có hóa đơn đầu vào, hộ kinh doanh làm thế nào để tuân thủ quy định kê khai từ năm 2026?

Theo Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội, từ ngày 01/01/2026, tất cả hộ kinh doanh – dù có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm hay từ 1 tỷ đồng/năm trở lên – đều phải tính thuế theo phương pháp kê khai.

Hóa đơn điện tử – công cụ thay đổi thói quen quản lý

Trước quy định mới, nhiều hộ kinh doanh băn khoăn: không có hóa đơn đầu vào thì kê khai thế nào cho đúng luật?

Tại Hội thảo “Bỏ thuế khoán: Hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?” (26/8), bà Nguyễn Thị Thu Hà, Nguyên Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền – Hỗ trợ người nộp thuế, nhấn mạnh:

• Trong kinh doanh, việc cân đối chi phí đầu vào – đầu ra là tất yếu.

• Khác biệt nằm ở chỗ: quản lý theo cảm tính hay quản lý bằng hệ thống minh bạch, có chứng từ.

Theo bà Hà, hóa đơn điện tử từ máy tính tiền chính là công cụ giúp hộ kinh doanh thay đổi thói quen, quản lý tài chính rõ ràng hơn, đồng thời tạo cơ sở tập hợp hóa đơn đầu vào từ nhà cung cấp nguyên vật liệu.

Nghị định số 70/2025/NĐ-CP cũng đã quy định:

• Với hóa đơn phát hành cho người tiêu dùng cuối cùng (B2C): không bắt buộc ghi thông tin người mua.

• Với hóa đơn cho đơn vị sản xuất, kinh doanh khác (B2B): thông tin người mua bắt buộc đầy đủ.

Điều này đồng nghĩa: nếu phát hành hóa đơn thiếu thông tin sẽ bị coi là vi phạm và có thể chịu chế tài pháp luật. Ngược lại, người mua (hộ kinh doanh/doanh nghiệp) sẽ chủ động yêu cầu hóa đơn đầy đủ để bảo đảm quyền lợi.

Giai đoạn chuyển tiếp từ nay đến 01/01/2026 là thời điểm vàng để hộ kinh doanh thay đổi thói quen:

• Bán hàng phải phát hành hóa đơn.

• Mua hàng phải lấy hóa đơn.

• Từ đó quản lý chi phí minh bạch, kiểm soát được cả đầu vào lẫn đầu ra.

Trường hợp hàng hóa không có hóa đơn chứng từ

Chuyên gia chỉ ra 2 cách xử lý:

1. Nếu mua từ nhà cung cấp truyền thống nhưng không có hóa đơn → có thể lập bảng kê mua hàng.

2. Với một số ít hàng hóa không chứng từ → kiểm kê thực tế và bán hết trước 01/01/2026. Phần tồn kho sau thời điểm này phải được phản ánh theo giá trị thực tế.

Minh bạch – chìa khóa tạo dựng thị trường công bằng

Theo ông Nguyễn Quang Khải, Phó Giám đốc Khối Giải pháp Bán lẻ MISA:

• Hộ kinh doanh sẽ gặp thách thức khi phải thay đổi thói quen, đầu tư thêm công cụ và thời gian để kê khai minh bạch.

• Tuy nhiên, cơ hội mở ra lớn hơn nhiều: khi minh bạch nghĩa vụ tài chính, hộ kinh doanh sẽ dễ dàng tiếp cận vốn ngân hàng, hợp tác cùng doanh nghiệp và khẳng định uy tín trên thị trường.

Trước đó, Nghị quyết số 68-NQ/TW đã đặt mục tiêu:

• Xóa bỏ hình thức thuế khoán chậm nhất năm 2026.

• Áp dụng thuế điện tử khởi tạo từ máy tính tiền.

• Bãi bỏ lệ phí môn bài.

• Khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp.

Đặc biệt, việc bỏ thuế khoán nhằm tạo bình đẳng về nghĩa vụ thuế giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy tính minh bạch trong hoạt động.

Lộ trình thay đổi hệ thống thuế và hóa đơn

• Ngày 22/3/2025, Chính phủ ban hành Nghị định 70/2025/NĐ-CP, quy định: từ 01/6/2025, hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử. Đây là bước đi quan trọng trong quá trình minh bạch hóa hoạt động kinh doanh.

• Ngày 17/5/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết 198/2025/QH15. Theo Điều 10, khoản 6: từ 01/01/2026, hộ và cá nhân kinh doanh không còn áp dụng thuế khoán, mà phải kê khai, ghi nhận đầy đủ và nộp thuế theo quy định pháp luật.

Nói cách khác, từ năm 2026 sẽ “không còn khoán theo ước lượng”, mà thay thế bằng “ghi nhận – kê khai minh bạch”.

Quy định mới mang lại nhiều tác động tích cực:

• Đánh dấu bước tiến trong cải cách thể chế, hiện đại hóa quản lý thuế.

• Thúc đẩy hộ kinh doanh chuyên nghiệp hóa quản lý, áp dụng công nghệ và tuân thủ pháp luật chặt chẽ hơn.

• Tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch, giúp hộ kinh doanh nâng cao uy tín và hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị.

 Có thể nói, giai đoạn từ nay đến 2026 chính là thời điểm then chốt để hộ kinh doanh chuẩn bị, thay đổi thói quen, xây dựng nền tảng quản lý minh bạch – nhằm đáp ứng yêu cầu mới của pháp luật và tận dụng cơ hội phát triển lâu dài.