Việc Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính xây dựng dự án Luật Thuế Thu nhập cá nhân (TNCN) thay thế là một bước đi cần thiết nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Theo lộ trình, dự luật này sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến vào tháng 10/2025 và dự kiến thông qua vào tháng 5/2026. Tuy nhiên, trong bối cảnh thu nhập, chi phí sinh hoạt của người dân tăng cao, nhiều ý kiến cho rằng cần có những điều chỉnh kịp thời hơn để đảm bảo công bằng và phù hợp với thực tế kinh tế – xã hội.
Một trong những nội dung quan trọng được dư luận đặc biệt quan tâm là việc thiết lập mức khởi điểm chịu thuế cũng như mức giảm trừ gia cảnh. Hiện nay, mức giảm trừ gia cảnh đang được áp dụng theo Nghị quyết số 954/2020/UBTVQH14 là 11 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 4,4 triệu đồng/tháng cho mỗi người phụ thuộc. Mức này được điều chỉnh từ năm 2020 và chưa có sự cập nhật phù hợp với tốc độ lạm phát và sự gia tăng của chi phí sinh hoạt.
Thực tế, kể từ ngày 1/7/2024, mức lương cơ sở tăng từ 1,8 triệu đồng lên 2,34 triệu đồng/tháng, tức tăng 30%. Bên cạnh đó, lương hưu cũng sẽ được điều chỉnh tăng thêm 15%. Những thay đổi này đặt ra yêu cầu cấp bách phải điều chỉnh ngưỡng thu nhập chịu thuế để tránh tình trạng người lao động dù chỉ tăng lương danh nghĩa nhưng lại rơi vào nhóm chịu thuế cao hơn, ảnh hưởng đến thu nhập thực tế.
PGS, TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng – Tài chính, Đại học Kinh tế Quốc dân, cho biết, tổng thu từ thuế TNCN giai đoạn 2020 – 2024 đã tăng với tốc độ nhanh hơn đáng kể so với mức tăng thu nhập bình quân của người dân.
Cụ thể, tổng thu thuế TNCN trong giai đoạn này tăng 72%, từ 115.000 tỷ đồng năm 2020 lên 198.000 tỷ đồng năm 2024. Trong khi đó, thu nhập bình quân đầu người chỉ tăng 30,2%, từ 3.548 USD/năm lên 4.622 USD/năm. Lạm phát trung bình hằng năm dao động từ 0,81% đến 4,16%, với mức cao nhất vào năm 2023 (4,16%) và thấp nhất vào năm 2021 (0,81%).
PGS, TS Phan Hữu Nghị cho rằng, khi tính đến yếu tố lạm phát, mức tăng thực tế của thu nhập bình quân đầu người có thể thấp hơn đáng kể so với con số danh nghĩa. Trong khi đó, tổng thu thuế TNCN vẫn tăng liên tục qua các năm, ngay cả trong bối cảnh lạm phát cao. Điều này đồng nghĩa với việc người lao động đang phải chịu áp lực tài chính ngày càng lớn, đặc biệt là những người thuộc nhóm thu nhập trung bình.
Đồng tình với phân tích trên, PGS-TS. Lê Xuân Trường (Học viện Tài chính, Bộ Tài chính) cho rằng, kể từ khi mức giảm trừ gia cảnh được nâng lên 11 triệu đồng/tháng vào năm 2020, nền kinh tế – xã hội đã có nhiều thay đổi. Vì vậy, ông đồng tình với việc cần tiếp tục điều chỉnh mức giảm trừ, song nhấn mạnh rằng “đề xuất ngay một con số cụ thể là cảm tính, khi chưa cân nhắc đầy đủ các yếu tố”.
Theo quy định hiện hành, khi Chỉ số Giá tiêu dùng (CPI) tăng từ 20% trở lên, Nhà nước phải điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh. Từ năm 2020 đến nay, CPI đã tăng xấp xỉ 20% và sẽ tiếp tục tăng trong các năm 2025-2026, khiến mức giảm trừ hiện tại có nguy cơ sớm lạc hậu nếu không được điều chỉnh kịp thời. Tuy nhiên, theo PGS, TS Lê Xuân Trường, việc tăng mức giảm trừ gia cảnh không chỉ phụ thuộc vào CPI, mà còn phải xem xét mức tăng lương tối thiểu vùng, lương cơ sở, GDP bình quân đầu người và thu nhập thực tế của dân cư. Đồng thời, cần cân đối với các chính sách miễn, giảm, gia hạn các loại thuế, phí, lệ phí và đảm bảo nguồn thu ngân sách.
Dự thảo Luật Thuế TNCN thay thế luật hiện hành mới chỉ ở giai đoạn đầu, theo lộ trình, dự kiến thông qua vào năm 2026 và có hiệu lực từ năm 2027. Trong bối cảnh kinh tế đã có nhiều biến động so với năm 2020, ông Trường đề xuất Chính phủ cần sớm trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành nghị quyết để nâng mức giảm trừ gia cảnh ngay từ năm nay. Mức tăng cụ thể cần được tính toán kỹ, sao cho vừa giúp người nộp thuế giảm nghĩa vụ tài chính, vừa đảm bảo dự toán thu ngân sách nhà nước.
Một điểm quan trọng khác được chuyên gia này đề xuất là trao quyền cho Chính phủ điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh hằng năm. Điều này sẽ giúp chính sách thuế linh hoạt hơn, phù hợp với biến động kinh tế. Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng mức giảm trừ cho nhóm đối tượng đặc thù như người khuyết tật, người già, người mắc bệnh hiểm nghèo, tương tự như chính sách của nhiều quốc gia trên thế giới.
Có thể khẳng định, việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh trong thuế TNCN đang trở thành vấn đề cấp thiết, nhất là trong bối cảnh kinh tế – xã hội có nhiều thay đổi sau hơn 4 năm áp dụng mức 11 triệu đồng/tháng cho cá nhân và 4,4 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc. Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế, việc nâng mức giảm trừ lên bao nhiêu cần được nghiên cứu một cách tổng thể, dựa trên các chỉ tiêu quan trọng như GDP bình quân đầu người, mức thu nhập vùng, nhu cầu chi tiêu thiết yếu và chỉ số CPI.
Không chỉ dừng lại ở việc tăng mức giảm trừ gia cảnh, bà Nguyễn Thị Cúc cho rằng cần phải giãn khoảng cách giữa các bậc thuế và xem xét loại bỏ thuế suất 35%. Hiện tại, biểu thuế lũy tiến 7 bậc của Việt Nam có khoảng cách giữa các bậc còn quá hẹp, dẫn đến tình trạng chỉ cần thu nhập tăng nhẹ cũng bị đẩy lên mức thuế cao hơn, gây áp lực lớn cho người nộp thuế.
Ngoài ra, thuế suất 35% đối với thu nhập trên 80 triệu đồng/tháng đang gây nhiều tranh cãi, khi mức này không phản ánh đúng tương quan thu nhập trong nền kinh tế hiện tại. Nhiều nước trong khu vực như Singapore, Thái Lan, Malaysia có mức thuế suất cao nhất thấp hơn hoặc chỉ áp dụng cho thu nhập rất cao, trong khi tại Việt Nam, một người có thu nhập khoảng 100 triệu đồng/tháng đã phải chịu mức thuế gần bằng các triệu phú USD tại các nước khác.
Theo các chuyên gia, mặc dù lộ trình sửa đổi đã được định hướng đến năm 2026, nhưng việc điều chỉnh một số nội dung quan trọng như mức giảm trừ gia cảnh, mức thu nhập chịu thuế và bậc thuế suất nên được xem xét sớm hơn nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn cho người dân. Đặc biệt, chính sách thuế phải đảm bảo tính công bằng, hợp lý và thích ứng nhanh với thực tiễn, tránh tình trạng người dân chịu áp lực tài chính không đáng có.
Dư luận kỳ vọng Quốc hội và Chính phủ sẽ có những giải pháp linh hoạt để điều chỉnh chính sách thuế TNCN một cách phù hợp hơn trong giai đoạn tới.
Bài viết cùng chủ đề: